‘
Լեզվի մասին Հրանտ Բագրադյանի «սադրած» բախումը ավելի բնորոշ էր քարացած քաղաքակրթությանը, որպիսին լինելու վտանգի մեջ ենք մենք:
Նախկին վարչապետի տագնապները հասկանալի են՝ չթարգմանել անթարգմանելին, մնալ միջազգային հանրության հետ ինտեգրման մեջ, այլ խոսքով՝ ինֆլյացիան տարբերել գնաճից: Ըստ ամենայնի՝ պարոն Բագրատյանը եղած հայերենի հետ կռիվ չունի: Նրա կռիվը այն հայերենի հետ է, որը չի գալու: Կամ՝ այն հայերենի հետ, որն անցյալում է:
Իսկապես, վերջին 100 տարում հայերենը գրեթե չի փոխվել, ավելացել են տիեզերագնաց, համակարգիչ եւ նման բառերը: Բայց սա՝ տեխնոլոգիական բնագավառում: Բանաստեղծական հայերենը այնպիսի մարդկանց ձեռքով է անցել՝ Տերյան, Չարենց, Սեւակ, նույնիսկ՝ Շիրազ, որ բողոքելու բան չկա: Ժամանակակից բանաստեղծները գրականության հայերենն ավելի են հարստացրել: Հրանտ Բագրատյանի մտահոգության բացթողումը ոչ այնքան քաղաքակրթական է, որքան՝ քաղաքական: Իսկ սա նախկին վարչապետը չի նկատում: Ինքը չի ասում, որ սրա համար պատասխանատուներ կան:
Մենք մեկուսացված ենք: Թեպետ «Անտարեսի» հրատարակած թարգմանական գեղարվեստական գրականությունը մեզ գրեթե դարձրել է «համաշխարհային» ազգ:
Չկա մի լեզու, որից վերջին տարիներին որեւէ գեղարվեստական ստեղծագործություն հայերենացված չլինի: Բայց մենք մեկուսացած ենք աշխարհից մտակերտվածքով: Այսինքն, մենք առաջինը կարող ենք հայերենացնել Շեքսպիրի՝ ամբողջ աշխարհին անհայտ մի ստիխ, սակայն պետության տեսլականը լինի մի հասարակություն, որն ընտրությունների օրը ձեռքը պարզի 10 հազար դրամների ուղղությամբ: Այս մասին պարոն Բագրատյանը ոչինչ չի ասում: Նա կարծում է, թե լեզվաբաններն անելիք ունեն: Նա ճիշտ չէ: Խնդիրը լեզվաբանները չեն: Մեր միտքը փակ է վաղվա բառի առաջ: Մեր լեզուն չի «լողանում»: Մենք փակել ենք լեզվի «բաղնիքը»: Այսինքն, չի շնչում այդ լեզուն: Ահա ինչու ավտոպահեստամասերի մասին «խադավիկի» իմացած բոլոր բառերը «կեղտոտ» ռուսերեն են: Որովհետեւ «խադավիկը» անգլերենի կամ ֆրանսերենի «բաղնիքի» մասին ոչինչ չգիտի: Ինքն իր կեղտոտ միջավայրում նստած՝ ոչ մի բանի մասնակից չէ: Այդպես էլ վերաբերվում է իր երեխայի կրթությանը: Եթե երեխան չի հայհոյում, արդեն բավարար է:
Գուցե ֆրանսիացի «խադավիկն» էլ է փակ մարդ: Բայց պետությունը այնպիսի թթվածին է ապահովել երկրի ներսում, որ ապաբարոյականացման ոչ մի տեղ չկա՝ ինքը կաշառք չի տա, որեւէ մեկին չի քցի:
Մարդու վարքը հաշվետվություն է լեզվի հանդեպ: Ֆրանսիացին հաշվետու է: Ահա ինչու է ֆրանսերենը գրոհում: Անգլիացին հաշվետու է: Շեքսպիրը նրա համար սոսկ գրականություն չէ, այլեւ սոցիալիզացիայի միջավայր: Հայերենի կրողը՝ բանաստեղծից մինչեւ «խադավիկ», նույն ապաբարոյականության սպառողներն են: Երկուսին էլ կարելի է կաշառել, երկուսն էլ ձեռքերը լվացել են եղած կրթությունից: Երկուսն էլ ապրում են այս օրով, որը շարժ չունի: Լեզուն հայ բանաստեղծի կամ «խադավիկի» այցեքարտը չէ: Իրենք մտնում են տուն, տեսնում՝ կինը հնդկական սերիալի հերթական դրվագն է որոճում, գուցե փնթփնթում են այդ անհեթեթությունից, բայց ի վերջո հաշտ են, հնդկական սերիալը կտրում է օրվա ցանկացած մարտահրավեր: Այդ կնոջ հետ իրենք կապված են ընդհանուր «հանցանքով», ասենք՝ հաշտվել են, որ անձամբ ոչինչ չեն կարող փոխել այս երկրում, որ եւս մի անգամ պատրաստ են հավատալ որեւէ օլիգարխի եւ այլն: Իրենք առաջարկներ չունեն: Առավելագույնը, որ կարող են անել՝ բողոքել, եթե շենքի բակից կոյուղու հոտ է գալիս:
Հրանտ Բագրատյանը չգիտի, որ իր կռիվը լեզվի հետ չէ: Նա կռիվ ունի իշխանության հետ, որը մեր լեզուն դարձրել է անհյուրընկալ: Նա դա չի ուզում խոստովանել: Եվ չի ուզում ընդունել, որ լեզվի տնտեսությունը այլ տնտեսություն է: Այս ոլորտ նախկին վարչապետը պետք է մտներ գոնե որեւէ լեզվաբանի հետ, որը գուցե հարցներ՝ պարոն Բագրատյան, իսկ Սամվել Մկրտչյանի «Ուլիսեսը» կարդացե՞լ եք:
‘